In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) voert het RIVM sinds 1987 periodiek een voedselconsumptiepeiling uit. Via de peiling wordt goed inzicht verkregen in het consumptiepatroon van consumenten. Het uiteindelijk doel is bewustwording te creëren en een gezonder eetpatroon te ontwikkelen. 

Bij de peilingen is onderzocht hoeveel mensen van bepaalde (groepen) voedingsmiddelen consumeren. En o.a. ook of dat binnenshuis of buitenshuis is. Er is overigens niet gekeken naar bijvoorbeeld het aanbod of de samenstelling van producten. NB De gegevens in de verschillende jaren zijn niet met eenzelfde methode verkregen en dus niet/moeilijk te vergelijken.

Door het initiatief van de Task Force Verantwoorde Vetzuursamenstelling (een initiatief van het toenmalige Productschap Margarine, Vetten en Oliën) zijn industriële transvetzuren nagenoeg uit het voedselpakket verdwenen. Verschillende partijen, waaronder enkele bij de FNLI aangesloten brancheorganisaties, hebben zich vanaf de start van de Task Force ingezet om transvetzuren en verzadigde vetten in voedingsmiddelen te verlagen en consumenten voor te lichten over (het gebruik van) vetten. Onder andere via de campagne ‘Verantwoord Frituren’ en technologisch onderzoek ‘Gezonde vetten in de bakkerij’. Daarmee is opvolging gegeven aan het advies van de Gezondheidsraad.

Door de samenwerking tussen o.a. FNLI en JOGG is het Convenant Overgewicht tot stand gekomen en is jarenlang het overgewicht onder jongeren in de samenleving actief teruggedrongen. Om dit te realiseren heeft FNLI een actieplan ontwikkeld.

Het plan bevat als belangrijke elementen eenduidige informatie voor consumenten en een centraal product informatiesysteem. Er is een interactieve voorlichtingsmodule ontwikkeld en beweegprogramma’s worden gesteund. Daarnaast is er geparticipeerd in onderzoek en zijn best practices gebundeld. Het initiatief heeft zelfs geresulteerd in de Reclamecode voor voedingsmiddelen. In 2008 is het actieplan bijgewerkt om het beter aan te laten sluiten bij de huidige praktijk en is verdere bewustwording voor actie gecreëerd bij leden.. De best practices zijn toegankelijker gemaakt.

In 2005 heeft de FNLI het initiatief genomen om door middel van een gezamenlijke code de reclame gericht op kinderen in te perken en is onderdeel geworden van de Reclamecode voor Voedingsmiddelen (RvV).

De code bestaat uit basisregels voor de reclame voor voedingsmiddelen. Er bestond al een apart artikel voorbestemd voor het richten van reclame op kinderen dat tot 2005 uitsluitend ging om reclame op tv, radio en verwerkt in drukwerk. De belangrijkste passage was daarbij dat het niet meer mogelijk was om als kinderidool actief voedingsmiddelen aan te prijzen.

Het FNLI-advies voor de referentie dagelijkse inname voor consumenten is overgenomen en op aandringen van de FNLI uiteindelijk ook in de wet opgenomen. Het is een belangrijke mijlpaal aangezien hierdoor consumenten geadviseerd kunnen worden over een gezond consumptiepatroon. De dagelijkse inname is overgenomen door de Europese Commissie en wordt nu breed gebruikt.

Tot slot heeft de FNLI met haar leden in 2006 gewerkt aan een lager zoutgehalte in voedingsmiddelen. Het betrof een initiatief van de FNLI om via productherformulering het zoutgehalte te verlagen. 

Samenvattend is het zoutgehalte in 2015 (1,18%) significant gedaald ten opzichte van 2011 (1,10%) met 6,8%. De grootste mediane afname in zout is te zien in enkelvoudige groenten en peulvruchten (31,0%), kaas Goudse 48+ (22,7%) en brood (15,3%). Ook voor vleeswaren, vleessnacks en diverse soorten kant en klaar maaltijden zijn er initiatieven gestart en goede resultaten behaald: "Vermindering vet en zout in Nederlandse vleeswaren succesvol” & “Herformulering en innovatie”.

In 2006 scherpt FNLI de reclame gericht op kinderen verder aan. FNLI neemt de aanbevelingen over reclame niet meer te richten op kinderen tot 7 jaar. Dit is sinds die tijd opgenomen in de Reclamecode voor Voedingsmiddelen. De aanscherping is ontstaan door een evaluatie door een masterstudent VU van de Reclamecode voor Voedingsmiddelen. De meeste aanbevelingen zijn door de FNLI overgenomen.

In 2006 is ook het jaar waarin de Gezondheidsraad de ‘Richtlijnen goede voeding’ lanceert. Deze adviseert consumenten over een gezond consumptiepatroon.

In 2008 zet de FNLI nieuwe stappen om de reclame gericht op kinderen verder te beperken ten opzichte van 2005. Ook deze aangescherpte richtlijnen worden opgenomen in de Reclamecode voor Voedingsmiddelen (RvV). Het toepassingsgebied omvat nu álle media, inclusief online en social media zoals influencer marketing. De aanscherping omvat ook het verbod om te suggereren dat je méér mag eten van caloriearme varianten dan van het reguliere product. Daarnaast wordt het verboden overmatige consumptie van voedingsmiddelen te tonen en het expliciet aansporen daartoe. Vanaf 2008 gelden er duidelijke regels ten aanzien van communicatie & marketing in het kader van voeding & gezondheid.

Uit de meest recente monitor (juni 2021) blijkt dat zelfregulering over het algemeen goed werkt en dat partijen binnen de kaders handelen. Het aandeel van reclame op lineaire televisie rondom kinderprogramma’s is gedaald van 1,4% naar 0,4%. Daarnaast zijn de reclame-uitingen in lijn zijn met de voedingskundige criteria. Het totale aantal reclames op lineaire televisie bedroeg in 2020 244.200 waarvan 0,4% voor voedingsmiddelen (daarvan 98% voor de fastfoodketens).

De verscherpingen worden nog sterker in 2010. Het jaar van de lancering van de EU-pledge, waaronder FNLI-leden. De pledge komt neer op de stop van reclame gericht op kinderen tot 12 jaar.

In 2010 lanceerde ook een aantal grote adverteerders de EU Pledge. Dit hield toen in dat een deel ervan geen reclame meer zou richten voor hun producten op kinderen tot 12 jaar en dat een ander deel alleen nog reclame zou richten voor bepaalde producten in de leeftijdscategorie van 6 - 12 jaar. Elke deelnemende fabrikant bepaalde voor haar eigen productportfolio de voedingskundige criteria.

De FNLI heeft in reactie hierop een eigen website geopend (toenmalig adres: www.verantwoordereclame.nl) waarop lidbedrijven hun beleid konden plaatsen voor zover het reclame gericht op kinderen betrof. Hier werd door meerdere leden gebruik van gemaakt. Een deel van de fabrikanten maakte hier gebruik van om duidelijk te maken dat zij een actieve leefstijl voor kinderen promoten.

In 2010 werd de samenwerking met JOGG hernieuwd om gezond eetgedrag en beweging bij jongeren te stimuleren via het ‘Convenant Gezond Gewicht’.

Dit is het jaar dat FNLI-leden transparante productinformatie stimuleren. Het doel is consumenten te helpen om de gezondere keuze te maken. Dit heeft geleid tot het bekende ‘Vinkje’/’Ik kies bewust logo’. Het initiatief werd omarmd door grote voedingsmiddelenbedrijven en ketenpartijen, waaronder leden van de FNLI. In 2013 zijn ongeveer honderd voedingsbedrijven aangesloten bij het Vinkje en dragen meer dan 6500 producten het logo. Zie ook Wikipedia voor de data.

Naast het helpen van de consumenten met hun gezonde keuze, werd een groter aanbod van gezondere producten gestimuleerd via herformulering zodat voldaan kon worden aan de scherpe eisen van het vinkje.

Uit het VU proefschrift blijkt dat het ‘Ik kies bewust’ logo ertoe heeft geleid dat bedrijven meer aan herformulering zijn gaan doen.

Sinds 2014 werken ketenpartijen actief samen aan het verbeteren van productsamenstellingen. De samenwerkende partijen zijn FNLI, CBL, KHN, Veneca en VWS. Het heeft geleid tot het Akkoord Verbetering Product Samenstelling. Om deze productsamenstelling te verbeteren maken de sectoren ketenafspraken. Dit heeft uiteindelijk geleid tot 30 afspraken voor 22 verschillende productcategorieën over herformulering. 

In 2019 zijn er extra afspraken gemaakt voor de versnelling van de productherformulering in het preventie akkoord: Extra afspraken in 2019 t.b.v. Een aantal afspraken lopen door tot in 2023.

Het eindrapport van het RIVM m.b.t. het effect van de verbeterde productsamenstellingen kan hier gelezen worden: eindrapport 2020: Geschatte effect van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling op de dagelijkse zout- en suikerinname in Nederland.

Het volgende rapport gaat er ook verder op in: 2020 (november 2021): Zout-, verzadigd vet- en suikergehalten in bewerkte voedingsmiddelen

De Nieuwe Reclamecode voor Voedingsmiddelen die in 2015 van kracht werd zet de trend van inperking op reclame gericht op kinderen verder door. In dit jaar is de FNLI als partner toegetreden bij de nu onafhankelijke stichting Reclamecode voor Voedingsmiddelen.

De nieuwe reclamecode is tot stand via onderhandelingen door deelnemers aan de EU-pledge en stakeholders sinds 2013. Een belangrijke aanleiding was de toenemende kritiek van reclame op internet, social media, etc. Het verbod komt neer op een verbod van reclame gericht op kinderen tot 13 jaar. 

Richtlijnen voor een goede voeding vormen de basis voor de Schijf van Vijf. Deze informeert en adviseert de consument over een verantwoord eetpatroon. De Schijf van Vijf is tot stand gekomen via een samenwerking met het Voedingscentrum en door subsidie van LNV en VWS. Data en monitoring vinden plaats via het RIVM.

2017 markeert het verder werken van FNLI-leden aan productverbetering en het tackelen van uitdagingen met hulp van wetenschappers. Het heeft ertoe geleid dat bedrijven tailormade advies ontvangen van experts bij herformulerings-vraagstukken. Dit project werd gefinancierd door VWS en gecoördineerd door het Actieteam productverbetering.

Aan het project werd samengewerkt door WUR, FNLI (individuele leden en branches) en VWS. Het eerste pilotproject vond plaats in 2017 en het vervolgproject in 2018.

In de periode tussen 2019 en eind 2021 heeft de WUR, in nauwe samenwerking met VBZ en FNLI en gefinancierd door het ministerie van VWS een project uitgevoerd genaamd Healthy Products & Consumers. Doel van dit project was het ontwikkelen van een tool om suiker te reduceren en manieren te vinden om de consumentenacceptatie te vergroten voor producten met een verlaagd suikergehalte.

In 2018 komen de ketenpartijen tot een Nationaal Preventie Akkoord met VWS om het overgewicht terug te dringen. De betrokken partijen zijn CLB, FNLI, gezondheidsinstellingen, zorgverzekeraars, diverse stakeholders en VWS. 

Op dit moment worden de resultaten door het RIVM in kaart gebracht. Actueel is ook de inzet van producenten van kinder- en dieetvoedingsmiddelen via Platform Gezonde Voeding 0 - 4 jarigen waarbij een signaler ingsinstrument ontwikkeld wordt voor FLY-kids. Dit is een leefstijl signaleringsinstrument voor kinderen van 1 tot en met 3 jaar.

De Bond van Adverteerders en de FNLI lanceren in 2019 de gids met richtlijnen voor adverteerders m.b.t. reclame op digitale platforms. De gids heeft de veelzeggende titel: ‘Content creators en foodadverteerders’. De gids geeft advies voor extra checks voor reclame op digitale platforms en reclame in samenwerking met influencers.

Door de samenwerking van de Stichting Reclamecode voor Voedlingsmiddelen en de FNLI ontstaat in 2019 het verbod voor het gebruik van ‘licensed’ kinderidolen op verpakkingen en POS-materiaal. Sinds 2016 vinden er al gesprekken plaats over de ‘kinderidolen’ op verpakkingen. Uiteindelijk is de wijziging om afbeeldingen van kinderidolen op verpakkingen te beperken per 1 februari 2019 doorgevoerd met een overgangstermijn tot 1 juli 2020.

De continue samenwerking tussen JOGG en de FNLI leidt tot belangrijke resultaten zoals de omgevingsgerichte aanpak JOGG. In dit traject is FNLI partner van JOGG. De FNLI-leden werken samen met JOGG in specifieke gemeentes. Via de JOGG-aanpak worden gemeentes ondersteund in het verwezenlijken van een gezonde leefstijltransitie voor kinderen. De ambitie is alle kinderen in Nederland te bewegen tot een gezonde levensstijl.

De omgevingsgerichte aanpak is effectief gebleken. Onder jongeren heeft een daling van het BMI plaatsgevonden in 40% van de deelnemende gemeenten (status april ’21).

FNLI-leden werken mee aan de opvolger van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling. Dat is de Nationale aanpak Productverbetering, een samenwerking tussen FNLI, CBL, KHN, Veneca en VWS. De overheid wil met deze aanpak de productverbetering voor alle productgroepen en verdergaande productverbetering stimuleren. Producenten van soepen en sauzen hebben aan een pilot deelgenomen. In het traject levert de FNLI input via aangesloten branches en leden. Om de aanpak uitvoerbaar te maken pleit de FNLI voor een pragmatische en integrale aanpak. Na de bevindingen van de pilot wordt de definitieve aanpak bepaald.

Dit overzicht laat zien dat de voedingsmiddelensector de afgelopen jaren op eigen initiatief veel activiteiten heeft ondernomen. De sector beweegt mee met de markt en wens van de consument. Ondanks deze initiatieven is de werkelijkheid dat de uitdaging groot is en obesitas vele oorzaken kent. Met alleen maatregelen gericht op verpakte voedingsmiddelen uit Nederland zijn we er niet. Het is van belang om bij de aanpak van overgewicht ook altijd naar andere factoren te kijken. Bijvoorbeeld: hoe krijgen we jongeren weer op de beweegnorm en zorgen we dat kennis over voeding weer een standaard onderdeel wordt op scholen.

Het stimuleren van een gezonde leefstijl is daarmee een gedeelde verantwoordelijkheid van bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties. Daarin pleiten wij voor ruimte om met andere partijen, zoals bijvoorbeeld scholen en sportverenigingen, samen te werken in programma’s waarmee de consument verleid wordt een bewuste keuze te maken. Daar hebben we ons voor ingezet en dat zullen we blijven doen.

De FNLI en haar leden committeren zich aan de 15 punten in het FNLI-handvest ‘Gezondheid’ waarmee we invulling geven aan een aantal activiteiten op thema’s als productsamenstelling, marketing, verkrijgbaarheid en voorlichting. Daarmee zet de sector verdere, gerichte stappen om overgewicht tegen te gaan en mensen te helpen met een gezond voedingspatroon.